Tedarik Zinciri ve Lojistik 101: Kavramlar, Teknoloji, Sürdürebilirlik ve Temel Bilgiler

Tedarik zinciri ve lojistik, günümüz ticaret dünyasında hayati bir rol oynayan karmaşık ancak vazgeçilmez süreçlerdir. Üretim aşamasından tüketiciye ulaşan ürünlerin bu süreçteki yolculuğunu yöneten tedarik zinciri ve lojistik, gün geçtikçe teknolojinin etkisi altında daha da gelişmektedir. Ancak, Teknolojinin etkisinin yavaş yavaş arttığı Tedarik Zinciri ve Lojistik alanlarının teknolojiden bağımsız - ham halini anlamak, bu alandaki gelişmeleri ve potansiyelleri kavramak için kritik bir öneme sahiptir.

Bir kaç yıl önce Bilişim Teknolojileri alanında bir lise öğrencesiyken okuduğum bir haber ile FreightTech sektörünün potansiyelini fark edip, geleceğimi bu yönde inşa etmek için harekete geçmiştim. Lojistiğin teknolojiden uzak, ilkel halini görebilmek için Afrika temelli bir Freight Forwarder şirketinde staj yapıp ardından bu sektöre inovatif çözümler-ürünler katma düşüncesi ile Product Management alanına yöneldim. Product Owner stajyeri olarak bir start-up ortamını deneyimlemek için staj yaptım.

Bu makalede, temel kavramlar, teknoloji ve sürdürebilirliğe kısaca değinerek tedarik zinciri ve lojistik alanlarına giriş seviyesindeki bilgileri anlatıp temel bir çerçeve sunmayı amaçlıyorum. Yazılarıma FreightTech (FreightTech, bilişim teknolojilerinin tedarik zinciri ve lojistik sektörlerinde etkin bir şekilde kullanılmasıyla, taşımacılık ve kargo yönetimini optimize eden inovatif çözümler sunan bir sektördür.) hakkında yazılarla devam edip ham tedarik zinciri ve lojistik ile ilgili yazılarımı bu 101 seviyesindeki yazı ile bitireceğim.

Temel Kavramlar:

Lojistik

Lojistik, mal ve hizmetlerin üretiminden tüketicilere ulaştırılmasına kadar olan süreçleri yöneten bir disiplindir. Depolama, taşıma, ve malzeme akışı gibi unsurları içerir.

Tedarik Zinciri

Tedarik zinciri, bir ürünün üretiminden başlayarak tüketiciye ulaştırılmasına kadar olan süreçleri içerir. Bu süreçleri koordine etmek ve optimize etmekle ilgilenen disiplin ise tedarik zinciri yönetimidir.

Perakende

Perakende, ürünlerin doğrudan son tüketicilere satıldığı aşamayı ifade eder. Perakendeciler, tedarik zincirinin son halkasını oluştururlar. Lojistik ile karıştırılmamalıdır.

Depolama

Belirli nokta/noktalardan gelen ürünlerin/yüklerin teslim alınıp, belirli bir süre korunup, belirli nokta/noktalara gönderilmek üzere hazırlanmasıdır.

Uluslararası Lojistikte Anahtar Aktörler:

Taşımacılık Şirketleri:

Taşımacılık şirketleri, ürünlerin bir yerden diğerine taşınmasında önemli bir rol oynarlar. Deniz, hava, kara ve demiryolu taşımacılığı gibi çeşitli alanlarda faaliyet gösterirler.

Depolama ve Dağıtım Merkezleri:

Depolama ve dağıtım merkezleri, ürünlerin depolanması, düzenlenmesi ve tüketicilere ulaştırılması sürecini yönetirler.

Gümrük ve İthalat/İhracat Kurumları:

Uluslararası ticarette gümrük işlemleri ve ithalat/ihracat düzenlemeleri, lojistik süreçlerin karmaşıklığını artırır.

Teknolojinin Rolü:

Yapay Zeka:

Lojistikte Yapay zeka (YZ), veri analizi, talep tahmini, rotalama optimizasyonu ve envanter yönetimi gibi alanlarda etkili bir şekilde kullanılarak operasyonel süreçleri iyileştiriyor. YZ, lojistik sektöründe önemli bir değişimi tetikleyerek, McKinsey raporuna göre 2030'a kadar sektörü dönüştürecek kilit teknolojilerden biri olma potansiyeline sahip.

Örneğin, bir lojistik şirketi, makine öğrenimi algoritmalarını kullanarak geçmiş teslimat verilerini analiz edebilir. Algoritma, farklı faktörleri (trafik durumu, hava koşulları, önceki teslimat süreleri) göz önünde bulundurarak gelecekteki teslimat sürelerini daha doğru bir şekilde tahmin edebilir.

Internet of Things (IoT):

Nesnelerin interneti (IoT), fiziksel cihazların internet üzerinden birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan teknolojiyi ifade eder. Bu sayede cihazlar veri toplar, paylaşır ve birbirleriyle etkileşimde bulunabilir.

Örneğin bir depo, IoT sensörleri kullanarak envanteri gerçek zamanlı olarak izler. Bu sensörler, bir ürünün raf üzerindeki miktarını sürekli olarak bildirir ve depo yöneticilerine envanteri daha etkili bir şekilde yönetme imkanı tanır.

Robotik ve Otomasyon:

Robotik ve otomasyon, fiziksel işleri gerçekleştirmek üzere programlanmış makinelerin kullanılmasıdır. Bu teknoloji, iş süreçlerini otomatikleştirerek verimliliği ve hızı artırır.

Örneğin, büyük bir depo, otomatize edilmiş robot kollarını kullanarak paketleme işlemlerini hızlandırabilir. Bu robotlar, doğru paketleme işlemlerini gerçekleştirerek insan işgücünün yükünü azaltır.

Big Data ve Veri Analitiği:

Büyük veri ve veri analitiği, büyük ve karmaşık veri setlerini inceleyerek anlamlı bilgiler çıkarmayı amaçlayan teknolojilerdir.

Örneğin, bir lojistik şirketi, büyük veri analizi kullanarak geçmiş satış verilerini inceleyebilir. Bu analiz, belirli bir dönemdeki talep eğilimlerini anlamalarına yardımcı olarak, gelecekteki envanter miktarlarını ve dağıtım planlarını daha doğru bir şekilde belirlemelerine olanak tanır.

Sürdürülebilirlik:

Tedarik Zincirinde Sürdürebilirlik, Tedarik zinciri süreçlerinin çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini minimize etmeyi amaçlayan bir yaklaşımı ifade eder. Bu, enerji verimliliği, karbon ayak izinin azaltılması, atık yönetimi ve adil çalışma koşullarının sağlanması gibi faktörlere odaklanarak çevresel ve toplumsal sorumluluğu içerir. Sürdürülebilir lojistik, daha yeşil ve etik uygulamaları benimseyerek hem çevreye hem de topluma daha az zarar veren bir tedarik zinciri oluşturmayı hedefler. Bu, hem çevresel sürdürülebilirlik prensiplerine uygun malzeme ve enerji kullanımını içerirken hem de çalışanların adil ve güvenli koşullarda çalışmasını sağlamayı amaçlar. Bu çabalar, uzun vadeli bir perspektifle sürdürülebilirlik ilkesini benimseyen lojistik işletmeleri için hem itibarlarını artırır hem de gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakma misyonunu destekler.

Tedarik Zinciri ve Uluslararası Lojistik 101

Tedarik Zincirinin Önemi

Tedarik zinciri, bir ürüne değer katan bir süreçtir. Bu değer, özellikle teslimat hızı gibi faktörlerle artar. “Tedarik zincirleri rekabet eder, bireysel şirketler değil.”

Tedarik Zinciri Yönetimi Nedir?

Tedarik zinciri yönetimi, işletmeler arasındaki etkileşimli ağın yönetimidir. Bu kapsamlı yönetim süreci şunları içerir:

• Tedarik zinciri organizasyonu ve tasarımı (Supply chain organisation and design)
• Tahminleme (Forecasting)
• Talep yönetimi (Demand Management)
• Stok yönetimi (Inventory Management)
• Müşteri ve tedarikçi ilişkileri (Custom and supplier relationships)
• Performans ölçümü (Measuring Performance)

Ürün ve Hizmet Akışı

Tedarik zinciri, ürün ve hizmetlerin akışını yönetir. Bu akış, ham malzemelerden başlayarak orta ürünlere (WIP — Work in Progress) ve nihayetinde tamamlanmış ürünlere (Finished goods) kadar devam eder. Bu süreç, bir dizi aşamada şekillenir ve birçok paydaşın etkileşimde bulunduğu dinamik bir yapıya sahiptir.

Tedarik Zinciri Sistemi

Tedarik zinciri yönetimi, bir işletmenin rekabet avantajını sürdürebilmesi ve müşteri memnuniyetini artırabilmesi için belirli aşamalara odaklanmalıdır. Bir tedarik zincirinin aşamaları şunlardır:

1. Tedarikçi ve Malzeme Tedarik Aşaması: Tedarik zincirinin başlangıcı, ham maddelerin ve gerekli malzemelerin tedarik edildiği aşamadır. Tedarikçi seçimi, malzeme kalitesi, tedarik süresi gibi faktörler bu aşamada önemlidir.
2. Üretim Aşaması: Tedarik zincirindeki bu aşama, ham maddelerin işlenmesi ve ürünlerin üretilmesi sürecini içerir. Üretim planlaması, kapasite yönetimi ve kalite kontrol bu aşamada kritik rol oynar.
3. Dağıtım Aşaması: Ürünlerin depolanması, paketlenmesi ve nakliyesini içeren bu aşama, ürünlerin tüketiciye ulaştırılmasını sağlar. Depo yönetimi, lojistik planlama ve dağıtım stratejileri bu aşamada önemlidir.
4. Perakende ve Satış Aşaması: Ürünlerin perakende noktalarda satışa sunulduğu aşamadır. Satış stratejileri, stok yönetimi ve müşteri ilişkileri bu aşamada kritik öneme sahiptir.
5. Müşteri Hizmetleri ve Destek Aşaması: Satış sonrası hizmetler, müşteri sorularının yanıtlanması ve müşteri memnuniyetinin sağlanması bu aşamayı kapsar. İade yönetimi ve müşteri geri bildirimleri bu sürecin bir parçasıdır.
6. Geri Dönüşüm ve Atık Yönetimi Aşaması: Ürünlerin ömrü sona erdiğinde veya kullanım dışı kaldığında, geri dönüşüm ve atık yönetimi süreçleri devreye girer. Çevresel sürdürülebilirlik ve atık azaltma bu aşamada öne çıkan konulardır.

Tedarik Zinciri Hedefleri

Tedarik zinciri yönetiminin temel hedefleri, bir işletmenin genel başarısını belirleyen kritik unsurları içerir. Bu hedefler şunlardır:

1. Doğru Ürün: Tedarik zinciri, müşteri taleplerine uygun doğru ürünleri sağlamak amacıyla tasarlanmalıdır. Doğru ürün, müşteri memnuniyetini artırır.
2. Doğru Yer: Ürünlerin doğru konumlara, müşteri taleplerini en iyi şekilde karşılamak üzere, zamanında ve hatasız bir şekilde yerleştirilmesi önemlidir.
3. Doğru Miktar: Stok seviyelerinin doğru bir şekilde yönetilmesi ve taleplere uygun miktarlarda ürün bulundurulması, maliyetleri düşürür ve müşteri memnuniyetini artırır.
4. Doğru Kalite: Tedarik zinciri süreçleri, ürün kalitesini korumayı ve artırmayı hedeflemelidir. Kaliteli ürünler, müşteri güvenini sağlar.
5. Doğru Zaman: Ürünlerin, talep doğrultusunda, doğru zamanda müşterilere ulaştırılması, müşteri memnuniyeti ve sadakatini artırır.
6. Doğru Maliyet: Tedarik zinciri süreçleri, maliyetleri minimize etmeyi ve verimliliği artırmayı hedeflemelidir. Doğru maliyet yönetimi, işletmenin rekabet avantajını güçlendirir.

Tedarik Zincirinde Temel Aktiviteler

Tedarik zinciri yönetimi, bir dizi temel aktiviteyi içerir. Bu aktiviteler, iş süreçlerini entegre bir şekilde yönetmeyi amaçlar:

1. Sipariş Planlama ve Kayıt (Order Planning and Recording): Talep tahminleri ve sipariş yönetimi süreçlerini içerir. Doğru planlama, stok seviyelerini optimize eder.
2. Satın Alma (Procurement/Purchasing): Tedarik zinciri içinde gerekli malzemelerin ve hizmetlerin temin edilmesini sağlar.
3. Üretim (Manufacturing): Üretim süreçlerini planlar ve yönetir. Verimli üretim, stok yönetimine katkı sağlar.
4. Kabul/Kalite (Accaptance/Quality): Gelen malzemelerin kabulü ve kalite kontrol süreçlerini içerir. Kaliteli malzeme, kaliteli ürün üretimine olanak tanır.
5. Lojistik (Logistics): Ürünlerin depolama, taşıma ve dağıtım süreçlerini yönetir. Lojistik, tedarik zincirinin fiziksel akışını sağlar.
6. Müşteri Hizmeti ve Destek (Customer Service and Support): Müşteri ihtiyaçlarına hızlı ve etkili bir şekilde yanıt verir. Müşteri memnuniyetini artırır.
7. Hesaplar / Faturalar (Accounts / Invoices): Finansal işlemleri yönetir. Mali süreçlerin düzenli ve doğru bir şekilde izlenmesini sağlar.

Tedarik Zincirinin Amaçları

Tedarik zinciri yönetiminin temel amacı, bir işletmenin rekabet avantajını sürdürebilmesi ve müşteri memnuniyetini artırabilmesi için belirli amaçlara odaklanmaktır. İşte iyi bir tedarik zincirinin ana amaçları:

1. Müşteriye İstediğini Sağlamak: İyi bir tedarik zinciri, müşteri taleplerini doğru bir şekilde anlamalı ve bu talepleri karşılamak için tasarlanmalıdır. Ürün veya hizmet, müşteri beklentilerini aşmalı ve böylece müşteri memnuniyetini artırmalıdır.
2. Stokların Mevcut Olması: Etkili bir tedarik zinciri, stok seviyelerini doğru bir şekilde yönetmeli ve ürünlerin sürekli olarak mevcut olmasını sağlamalıdır. Bu, talep anında hızlı bir yanıt verme yeteneği demektir.
3. Esneklik: Tedarik zinciri, değişen piyasa koşullarına ve talep dalgalanmalarına uyum sağlayabilmelidir. Esneklik, ürün miktarları, dağıtım konumları ve ürün çeşitliliği gibi faktörlerde kendini göstermelidir.
4. Verimlilik: Kaynakları etkili bir şekilde kullanarak iş süreçlerini optimize etmeyi hedeflemelidir. İşçilik, enerji, depolama alanı ve ekipman kullanımı konularında verimliliği artırmak, maliyetleri düşürebilir.
5. İşbirlikleri: Tedarik zinciri içindeki işbirlikleri, tedarikçiler, üreticiler ve distribütörler arasındaki etkileşimleri güçlendirmelidir. Etkili ortaklıklar, kaynak paylaşımı ve bilgi akışını artırarak tedarik zincirinin genel etkinliğini artırır.
6. Müşteri Taleplerine Duyarlılık: Müşteri talepleri zaman içinde değişebilir ve bu değişimlere hızlı bir şekilde tepki vermek önemlidir. Talep tahmin modelleri ve esnek üretim süreçleri, müşteri taleplerine duyarlılığı artırabilir.
7. Hızlı Sipariş Karşılamak: Müşterilerin taleplerine hızlı bir şekilde yanıt vermek, tedarik zincirinin başarısını belirleyen önemli bir faktördür. Hızlı sipariş karşılamak, müşteri memnuniyetini artırır ve rekabet avantajı sağlar.

Tedarik Zinciri Paydaşları ve İlişkiler

Tedarik zincirindeki başlıca paydaşlar şunlardır:

• Tedarikçi (Supplier): Bir işletmeye giriş sağlayan organizasyonlar.
• Üretici (Manufacturer): Girdileri alarak ürün veya hizmeti yaratan organizasyonlar.
• Distribütör / Toptancı (Distributor): Envateri toplu olarak satın alan ve bunları diğer perakendecilere veya müşterilere satan organizasyonlar.
• Perakendeci (Retailer): Nihai müşterilere satış yapan organizasyonlar.
• Müşteri (Customer): Tüm bu işletmelerin birbirine bağlı olduğu ve bir ürün veya hizmete gerçekten ihtiyaç duyan son müşteriler.

Tedarik Zinciri Bileşenleri

Terimler

• OEM (Orijinal Ekipman Üreticisi — Original Equipment Manufacturer): Orijinal ekipman üreticisi, başka bir şirket için parçalar, ekipman veya diğer ürünleri üreten bir üretim şirketidir. Örneğin, Acme, IBM için bilgisayar kablolarını ürettiğinde, Acme “orijinal ekipman üreticisi” şirketi olur.
• VAR (Değer Katma Bayisi — Value Added Reseller): Değer katma bayisi, üçüncü taraf ürünlerin değerini artırarak özel ürün veya hizmetler ekleyen bir firmadır ve bunları son kullanıcılara yeniden satış için geliştirir. Değer katma bayileri, bilgi teknolojisi (IT) endüstrisinde önemli bir rol oynar; temel ürünlerin üstüne ek donanım, kurulum hizmetleri, danışmanlık, sorun giderme veya diğer ilgili ürün ve hizmetleri sağlarlar.

İçsel Fonksiyonlar:

• Satın Alma / Tedarik (Purchasing / Procurement): Gerekli malzemelerin ve hizmetlerin edinilmesini içerir.
• Kalite Güvencesi (Quality Assurance): Ürün ve hizmetlerin belirlenen standartlara uygunluğunu sağlar.
• Depo / Lojistik / Sevkiyat (Warehouse / Logistics / Dispatch): Ürünlerin depolanması, taşınması ve sevkiyat süreçlerini yönetir.
• Üretim Planlama ve Kontrol (Production Planning and Control): Üretim süreçlerini planlar ve yönetir.

Harici Akış Fonksiyonları

• Distribütörlük (Distribution): Ürünlerin belirli noktalara dağıtılmasını sağlar.
• Lojistik (Logistics): Taşıma ve depolama süreçlerini yönetir.
• Navlun Taşıma (Freight Forwarding — Uluslararası Kargo Taşımacılığı): Ürünleri taşıma ve gümrük işlemlerini yönetir.
• Gümrük İşlemleri (Customs Handling): Ürünlerin gümrük süreçlerini halleder.
• Güvenli Nakliye (Shipping Safety): Ürünlerin güvenli bir şekilde taşınmasını sağlar.
• Müşteri İletişimi (Customer Liaison): Müşteri ihtiyaçlarına hızlı ve etkili bir şekilde yanıt verir.
• Depolama (Warehousing): Ürünleri depolama süreçlerini yönetir.
• Uzman Depolama Sağlayıcıları (Specialist Storage Providers): Belirli uzman depolama ihtiyaçlarını karşılar.
• İklim, Güvenlik, Takip Edilebilirlik (Climate, Security, Traceability): Ürünlerin depolama koşullarını, güvenliğini ve takip edilebilirliğini sağlar.

Tipik bir Tedarik Zinciri Örneği:

Tedarik Zinciri Türleri

Tedarik zinciri yönetiminde, ürünlerin ve hizmetlerin pazarlama özelliklerine göre iki ana türü vardır:

Fonksiyonel Ürünler ve İnovatif Ürünler.

Fonksiyonel Ürünler

• Sabit (Stable)
• Tahmin edilebilir talep (Predictable demand)
• Uzun ürün ömrü (Long life cycle)

Fonksiyonel ürünler, talepleri daha önceden kestirilebilir ve genellikle uzun bir ürün ömrüne sahiptir. Örneğin, çamaşır deterjanı gibi ev temizlik ürünleri.

İnovatif Ürünler

• Kararsız (Unstable)
• Tahmin edilemez talep (Unpredictable Demand)
• Kısa ürün ömrü (Short life cycle)

İnovatif ürünler, talepleri zor tahmin edilebilir ve genellikle kısa bir ürün ömrüne sahiptir. Örneğin, teknoloji ürünleri gibi hızla evrim geçiren ürünler.

Bu iki tür ürün için farklı tedarik zinciri stratejileri kullanılmalıdır.

Verimli Tedarik Zinciri

• Düşük dağıtım ve karşılaması maliyeti
• Yüksek kullanım
• Yüksek tekrar (ürünleri sürekli aynı pazarlara taşıma)
• Standart işlemler

Fonksiyonel ürünler genellikle verimli bir tedarik zinciri gerektirir. Bu, düşük maliyetle, yüksek verimlilikle ve tekrar eden standart işlemlerle karakterizedir.

Duyarlı Tedarik Zinciri

• Her şey hızla gerçekleşir. Yüksek reaksiyon hızı.
• Hız her şey demektir. Yüksek maliyet.
• Bilinmeyen taleple başa çıkabilmek için fazladan kapasiteye ihtiyaç vardır.

İnovatif ürünler için daha duyarlı bir tedarik zinciri stratejisi gereklidir. Bu, hızlı tepki verme yeteneği, yüksek maliyet ve belirsiz talep ile başa çıkma kapasitesini içerir.

Tedarik Zinciri Türünün Ürün Türüyle Eşleştirilmesi

Tuvalet kağıdı gibi fonksiyonel ürünler, etkili tedarik zincirlerine sahip olmalıdır. Öte yandan, yeni teknoloji ürünleri gibi yenilikçi ürünler, hızlı moda gibi şeyler, duyarlı tedarik zincirine sahip olmalıdır.

Fonksiyonel ürünler için duyarlı bir tedarik zinciri seçerseniz, bir sorun ortaya çıkabilir. Bu oldukça maliyetli olabilir.

Ve eğer yenilikçi ürünler için etkili bir tedarik zinciri seçerseniz, bu piyasa için iyi değil. Yenilikçi ürünler yüksek teslimat gerektirir. Hızlı moda ve teknoloji piyasası gibi. Piyasa hızını yakalamak için yenilikçi ürünler için yüksek bir teslimat hızına ihtiyacınız vardır.

Değer Akış Haritası (Value Stream Mapping)

“Değer akışı haritalama süreci, iş sürecinizdeki tüm adımların detaylı bir görselleştirmesini oluşturmanıza olanak tanır. Bu, tedarikçiden müşteriye kadar olan mal akışının organizasyonunuz boyunca nasıl gerçekleştiğini temsil eder.

Örneğin, bir yazılım şirketinin müşterilerine sunduğu değer, yazılım çözümleri ve içerisindeki tüm özelliklerdir.

Bir değer akışı haritası, değeri baştan sona ulaştırmak için iş sürecinizdeki tüm önemli adımları gösterir. Ekibinizin üzerinde çalıştığı her görevi görselleştirmenize olanak tanır ve her görevin ilerlemesi hakkında tek bir bakışta durum raporları sağlar.”

Tahmin (Forecasting)

Tahmine ihtiyaç duyuyoruz çünkü temelde tedarikçilerden ne kadar satın almamız gerektiğini bilmeliyiz çünkü bu uzun bir önceden bilme süresine sahiptir, müşterinin beklemeye istekli olduğundan daha uzun. Bu nedenle, önceden sipariş vermeliyiz.

Tahmin Kuralları

• Tahmin her zaman mükemmel değildir: Tahmin her zaman mükemmel değildir, çünkü sonsuz faktör vardır. Tahmin mükemmel olamaz. Ama tahmin her zaman kullanışlıdır. Ve daha doğru hale getirebiliriz.
• Ne kadar ileriyi tahmin edersek, tahmin o kadar kötüleşir: Eğer gelecek ayı tahmin ediyorsanız, sonuç daha gerçekçi olabilir. Geleceği tahmin ediyorsanız, belki 5 yıl, kim bilir? Belirsizlik artar.

İşbirlikçi Tahmin (Collaborative Forecasting)

Nedir

• Tedarikçileriniz ve müşterilerinizle birlikte çalışmak
• Ham verilerinizi, pazar araştırmanızı ve görüşlerinizi paylaşmak
• Ortak bir tahmin tahmini oluşturmak
• Araştırma ve varsayımları paylaşmak

Neden

• Tahmin doğruluğunu artırma
• Gerçek, nihai talebe daha yakın olma

Nasıl

• Ham verilerinizi, araştırmanızı, varsayımlarınızı ve niyetlerinizi paylaşın
• Açık olun ve sorular sorun
• Aynı faydaları müşterilerinizle / tedarikçilerinizle açıklayın
• Onların satış departmanı ile ortak toplantılar yapın

Tahmin Yöntemleri

• Nitel Yöntemler (Qualitative Methods)— Tarihsel kanıt bulunmadığında, nitel teknikler yeterlidir. Bunlar subjektif olup, tüketicilerin ve uzmanların görüş ve değerlendirmelerine dayanır. Genellikle ılımlı veya uzun vadeli kararlar almak için kullanılırlar.
• Nicel Yöntemler (Quantitative Methods)— Gelecekteki veriler, tarihsel verilerin bir sonucu olarak nicel tahmin yöntemi kullanılarak yapılır. Eğer tarihsel sayısal kanıt mevcutsa ve verilerdeki herhangi bir özelliğin gelecekte de devam edeceği sonucuna varmak adilse, bunları kullanmak uygun olacaktır.
• Hareketli Ortalama (Moving Average)— Tüm gelecek değerlerin, önceki verilerin ortalamasına eşit olacağı tahmin edilir.
• Naif Yöntem — Bu dönem için projeksiyon olarak önceki ayın gerçek verileri kullanılır, herhangi bir düzeltme veya nedensel faktörleri belirleme girişimi olmaksızın. Naif Yöntem, ekonomik ve finansal zaman serileri için kullanılır.
• Drift Yöntemi — Tahminlere zaman içinde artma veya azalma izni vermek, naif sürecin bir varyantıdır ve zaman içindeki değişim miktarı (drift) tarihsel kayıtlarda gözlemlenen ortalama değişime sabittir.

Talep Yönetimi (Demand Management)

Tedarik zincirinde talep yönetimi (demand management), bir şirketin ürün veya hizmetlerine olan talebi tahmin etme, planlama yapma ve bu talebi karşılama sürecidir. Bu yönetim süreci, tedarik zincirinin farklı aşamalarında, özellikle stok yönetimi, üretim planlaması ve lojistikte etkili bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Doğru talep yönetimi, stok seviyelerini optimize etme, müşteri memnuniyetini artırma ve iş süreçlerini daha verimli hale getirme konularında önemli bir rol oynar. Tahmin teknikleri, pazar analizi ve etkili planlama gibi unsurlar, talep yönetimini desteklemek için kullanılır.

Talep Değişkenliğinin Nedenleri

• Mevsimsellik (Seasonality)
• Moda (Fashion)
• Müşteri gelirinde değişiklik (Changes in customer income)
• Aniden küresel değişiklikler (Sudden global changes)
• Diğer tedarikçilerin (rakiplerimiz) sorunları (Other suppliers (our competitors) having problems)
• Pazarlama çabaları / Promosyonlar (Marketing drive / Promotions)
• Rasgele Değişim (Random Variation)

Tedarik Zincirinde Kampçı Etkisi (Bullwhip Effect)

Kampçı etkisi, tedarik zinciri içindeki küçük bir değişikliğin, tedarik zinciri boyunca gidildikçe nasıl büyüdüğünü ifade eden bir terimdir. Bu durum, müşterilerden gelen talepte meydana gelen küçük bir değişikliğin, tedarik zinciri üzerindeki tüm aşamalarda giderek artan etkilere yol açtığı bir olgudur.

Neden Olur?

1. Gecikmeler: Bilgi paylaşımında gecikmeler, tedarik zincirindeki aşamalar arasında anında ve doğru bilginin eksikliğine neden olabilir.
2. Belirsizlik ve Güvensizlik: Süreçlerdeki güvenilmezlik ve eksik bilgi, tahmin yapma ihtiyacını doğurur. Bu da hataların zamanla büyümesine ve daha fazla envanterin oluşmasına sebep olur.
3. Karar Ayrımı: Tedarik zincirindeki her aşamada alınan kararların ve siparişlerin, ürün taleplerinin gerçek durumuyla uyumsuz olması durumudur.

Stok Yönetimi: Temel Bilgiler

Stok, bir işletmenin satmayı veya gelecekte satmayı planladığı ürünleri içerir. Stok yönetimi, bu ürünleri etkili bir şekilde organize etmeyi, saklamayı ve takip etmeyi içerir. Stoklar genellikle tür ve fonksiyonlarına göre kategorize edilir.

Stok Türleri

Kategoriye Göre:

1. Ham Maddeler (RM): Üretim için temel malzemeler.
2. İş İlerleme (WIP): Üretim süreçlerinde bulunan ürünler.
3. Bitmiş Ürün Stoku (FGI): Satışa hazır ürünler.
4. Hizmet / Destek: Hizmet veya destek amaçlı kullanılan ürünler.

Fonksiyona Göre:

1. Çevrim Stoku (Cycle): Çevrim stoku, elinizdeki iş stokudur ve genellikle toplu üretim miktarınıza göre belirlenir.
2. Güvenlik Stoku & Tampon Stok (Safety Stock & Buffer Stock): Belirsizliklere karşı koruma sağlar. Örneğin, bir sonraki teslimat gecikirse üretimi sürdürebilmek için ham madde güvenlik stoğu veya kritik bir süreç önünde işlem gören tampon stok.
3. Pipeline Inventory: “Pipeline envanteri”, bir işletme tarafından satın alınan hammaddeyi ifade eder ve bu hammadde, bitmiş ürünleri oluşturmak için kullanılır (aynı zamanda üretim envanteri olarak da adlandırılır). Alındığında, bu envanter, ürünlerin son kullanıcıya satılması amacıyla içeride tasarlanıp üretildiğinde bir şirketin bilançosunda bir varlık olarak etiketlenir ve “işlemdeki envanter” olarak adlandırılır.
4. Bekleme Stoku: Şirketlerin gelecekteki talep artışını bekleyerek bilinçli bir şekilde biriktirdiği envanterdir. Örneğin, kışın güneş kremi stoğu biriktirme, yazın talep artışını karşılamak için.

Neden Stok Tutuyoruz?

1. Satışa Hazır Olma: Müşteri talebini karşılamak için ürün hazır olmalıdır.
2. Müşteri Seçimine Sunma (Fiziksel Mağazalar İçin): Mağazalarda ürün seçeneği sunabilmek için.
3. Minimum Sipariş Miktarları: Tedarikçilerin belirlediği minimum sipariş miktarlarını karşılamak.
4. Zamanda Geçen Süre: Tedarikçiden ürün alımı ve müşteriye ulaştırılma süreleri.
5. İş İlerleme Envanteri: Üretim süreçlerinde geçen sürelerin yönetimi.

Stok Maliyetleri

Stoklar, satın alma, sipariş, sahiplenme ve finansal maliyetlere yol açar. Bu maliyetler genellikle şu başlıklar altında toplanır:

Finansal Maliyetler:

• İşletme Sermayesi: Stokları finanse etmek için gerekli olan sermaye.
• Fırsat Maliyetleri: Başka bir şekilde kullanılabilecek sermaye.
• Sermaye Maliyeti: Stokların finansmanı için ödenen faiz oranı.
• Borçlanma Finansmanı: Stokları finanse etmek için alınan borçlanma.
• Nakit Akışı: Stok hareketlerinden kaynaklanan nakit akışı.

Sipariş Verme Maliyetleri:

• Harici ve İçsel Maliyetler: Tedarikçi ile iletişim, iç süreç maliyetleri.
• Hazırlık: Sipariş verme sürecinin başlatılması.
• Kağıt İşleri Yönetimi: Sipariş belgelerinin yönetimi.
• Taşıma ve Teslimat: Ürünlerin taşınması ve teslimat maliyetleri.
• Taşıma / Mal Alımı: Malzemelerin alınması ve taşınmasının maliyeti.

Tutma Maliyetleri:

• Depolama / Depolama: Stokların depolanması ve depo maliyetleri.
• Sigorta, Genel Gider, Yönetim: Stokların güvenliğini sağlamak için alınan önlemler.
• Risk of Obsolescence: Stokların eskimesi veya modasının geçmesi riski.
• Deterioration / Decay: Stokların zamanla bozulması veya çürümesi.
• Handling / Storage Damage: Stoklara zarar verme veya depolama sırasında hasar riski.
• Labour and Movements Costs: Stok hareketleri ve yönetimi için işgücü maliyetleri.

Operasyonel Maliyetler:

• Complexity: Stok yönetim süreçlerinin karmaşıklığı.
• Managerial Control: Yönetimsel kontrol ve denetim maliyetleri.
• Lead Times: Tedarik süreçlerinde geçen süreler.
• Responsiveness: Hızlı ve esnek bir şekilde müşteri taleplerine yanıt verme maliyetleri.

Performans Ölçümü ve Metrikler

Performans ölçümü, bir işletmenin etkinliğini değerlendirmek ve iyileştirmek için kullanılır. Temel ölçümler şunları içerir:

Metrikler Nedir?

• Temel Performans Göstergesi (KPI’lar): İşletmenin belirli hedeflere ne kadar iyi ulaştığını gösteren önemli ölçümler.
• Sayısal Ölçümler: Belirli bir dönemde işletme performansını ifade eden rakamsal değerler.
• Zaman İçinde Kaydedilmiş Veriler: İşletme hakkında zaman içinde kaydedilmiş metrikler.

Bu metrikler, işletmenin genel performansının yanı sıra belirli bir departmanın, takımın veya bireysel performansının değerlendirilmesinde kullanılır. İyi seçilmiş metrikler, eğilimleri ve değişiklikleri belirlemenin yanı sıra etkili yönetim kararları almamıza yardımcı olur.

İşletmenin Performansına İlişkin Bakış Açısı

İşletme sahipleri ve yatırımcılar için önemli finansal metrikler şunlardır:

1. Yüksek Karlar: İşletmenin karlılığını gösterir.
2. İyi Yatırım Getirisi: Yatırımların karlılığını ölçer.
3. İyi Nakit Akışı: İşletmenin nakit akışının sağlığını gösterir.

Tedarik Zinciri Performansı

İşletmenin genel performansını etkileyen belirli tedbirler ve metrikler vardır. Bunlar genellikle şu kategorilere ayrılır:

İş Etkisi

1. Kar: Satışları artırma ve maliyetleri azaltma.
2. Yatırım Getirisi (ROI): Karları sürdürürken stokları ve yatırımları en aza indirme.
3. Nakit Akışı: Nakit akışı süresini azaltma, kurşun sürelerini azaltma ve ödemeyi iyileştirme.

Etki

1. Gelir: Satışlardan elde edilen gelir.
2. Zaman: Tedarik süreçlerinde geçen süre.
3. Maliyet: İşletme maliyetleri.
4. Kalite: Ürün veya hizmet kalitesi.
5. Müşteri: Müşteri memnuniyeti ve ilişkileri.

Stok Devir Hızı

Stok devir hızı, bir işletmenin bir yıl içinde stoklarını ne kadar sürede sattığını gösteren bir ölçümdür. Bu, işletmenin stoklarının satış seviyesine göre fazla olup olmadığını belirlemek için hesaplanır.

Lojistik

Tedarik zinciri yönetimi, bir işletmenin üretimden teslimata kadar olan süreçlerini düzenleyen ve optimize eden kritik bir bileşendir. Bu yazıda, uluslararası lojistikle ilgili temel kavramları ve önemli belgeleri anlatarak, etkili bir tedarik zinciri yönetiminin anahtar unsurlarını ele alacağım.

Tedarik Zincirinde Lojistiğin Rolü

Tedarik zincirleri, ürünlerin üretiminden başlayarak nakliyesi, depolanması ve teslimatına kadar olan süreçleri içeren karmaşık ağlardır. İşletmeler için büyük önem taşıyan bu ağlar, satışları ve karlılığı etkiler. Ancak, bu süreçleri etkili ve düzenli bir şekilde yönetmeksizin, rekabet avantajı elde etmek mümkün değildir.

Lojistikte Kullanılan Temel Kısaltmalar

Lojistik disiplini içinde önemli kısaltmalar bulunmaktadır. Bu kısaltmaları anlamak, lojistik süreçlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olur. İşte bazı temel kısaltmalar:

• EXW (EX WORKS): Satıcı/fabrika ürünleri depo ve fabrikasında hazır hale getirir. Alıcı bu ürünleri toplar ve geri kalan tüm lojistik aşamalarını kendi yapar.
• FCA (FREE CARRIER): Satıcının ülkesinde belirlenen teslim yeriyle taşımacıya teslim etmesi.
• FOB (FREE ONBOARD): Tedarikçinin malzemeyi nakliye yapılacağı geminin güvertesine taşıyana kadar olan sorumluluğunu içerir.
• CIF (COST, INSURANCE AND FREIGHT): Mal bedeli, sigorta ve navlun masrafları satıcıya aittir.

Bu kısaltmalar, uluslararası ticaretteki taşıma ve ödeme şartlarını belirtmek için kullanılır.

Temel Belgeler ve Dokümantasyon

Uluslararası lojistikte kullanılan temel belgeleri bilmek, işlemleri düzgün bir şekilde yönetmek için önemlidir:

• Commercial Invoice (Ticari Fatura): Gönderilen ürünün satış detaylarını içeren finansal belgedir. Gümrük vergileri ve ithalat vergileri için önemlidir.
• Packing List (Paket Listesi): Gönderilen ürünlerin paketlenme detaylarını içerir. Taşıma ve depolama aşamalarında kullanılır.
• Bill of Lading (Konşimento): Taşıma sözleşmesini kanıtlayan ve malın doğru şekilde yüklendiğini belirten yasal bir belgedir.
• Certificate of Origin (Menşe Şahadetnamesi): Ürünlerin üretildiği yeri gösteren resmi bir belgedir. Gümrük vergilerini belirlemek için kullanılır.
• Certificate of Conformity (Uygunluk Belgesi): Ürünlerin belirli standartlara uygun olduğunu onaylayan bir belgedir.
• Material Safety Data Sheet (Güvenlik Bilgi Formu): Taşınan malzemeyle ilgili güvenlik bilgilerini içerir.

Bu belgeler, lojistik süreçlerin doğru ve düzenli bir şekilde yönetilmesinde önemli rol oynar.

Yükleme Tipleri

Yüklemenin farklı tiplerini bilmek, taşıma maliyetlerini etkileyen önemli bir faktördür:

• FCL (Full Container Load): Konteynırın tamamını kapsar. Tüm konteynera para ödenir ve içindeki yük size aittir.
• LCL (Less Than Container Load): Konteynır paylaşımını ifade eder. Yükleriniz başka firmalarla paylaşılan bir konteynıra yüklenir.
• FTL (Full Truck Load): Bir tıra tüm yükü kapsar. Tüm tıra para ödenir ve yük size aittir.
• LTL (Less Than Truck Load): Yükleriniz paylaşımlı bir tıra yüklenir.

Bu yükleme tipleri, taşıma maliyetlerini etkileyen ve lojistik süreçlerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynayan unsurlardır.

Lojistik Hizmet Sağlayıcıları

Lojistik süreçlerin yönetimi için farklı hizmet sağlayıcıları bulunmaktadır:

• 1PL (Birinci Parti Lojistik): Kendi yüklerinizi kendi araçlarınızla taşımaktır.
• 2PL (İkinci Parti Lojistik): Lojistik işlemleri için başka bir firmayı tutmaktır.
• 3PL (Üçüncü Parti Lojistik): Lojistik hizmete ihtiyaç duyan firmalara dolaylı yoldan hizmet sağlar.
• 4PL (Dördüncü Parti Lojistik): Tüm lojistik süreci üzerinde kapsamlı bir şekilde yönetim sağlayan hizmet sağlayıcısıdır.